Ăn chay là sử dụng thực phẩm có nguồn gốc hoàn toàn từ thực vật. Bên cạnh rất nhiều lợi ích, ăn chay cũng gây một số hạn chế đối với việc chăm sóc, bảo vệ sức khỏe của chúng ta.
Tháng 8/2019, chuyên gia dinh dưỡng sức khỏe cộng đồng, Tiến sĩ Emma Derbyshire, viết trên tạp chí BMJ Nutrition, Prevention & Health rằng, chế độ ăn thuần chay có thể đẩy lùi nỗi lo thiếu hụt Choline
Tuy nhiên, Tiến sĩ Emma Derbyshire cũng quan ngại rằng, việc ăn chay có thể khiến chúng ta bị thiếu vitamin B12, choline và axit béo omega-3 – những chất dinh dưỡng quan trọng cho sự phát triển của não bộ và sức khỏe. đặc biệt ăn chay không có lợi ở một số giai đoạn như khi mang thai. Vì chế độ dinh dưỡng tác động không nhỏ đến sự phát triển não bộ ở thai nhi.
Nguy cơ thiếu vitamin B12
Theo các nhà khoa học, hạn chế lớn nhất khi ăn chay là thiếu hụt vitamin B12 – thành phần dinh dưỡng chỉ có trong các loại thực phẩm động vật, bao gồm thịt, cá, thịt gia cầm, trứng và sữa, hoặc những thực phẩm giàu vi sinh vật như nấm men.
Chuyên gia dinh dưỡng Sophie Medlin cho biết: Vitamin B12 cần thiết cho sức khỏe não bộ nhưng hầu như không có trong thành phần của những thực phẩm có nguồn gốc thực vật. Có tới 50% người ăn chay trường bị thiếu vitamin B12. Trong số đó, nhiều người đã mắc các chứng bệnh như sương mù não bộ, lo lắng và trầm cảm cũng như các vấn đề về sức khỏe đường ruột. Điều này còn nguy hiểm hơn đối với trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh vì vitamin B12 là thành phần dinh dưỡng thiết yếu đối với chức năng của hệ thần kinh. Thiếu vitamin B12 khiến trẻ chậm phát triển, co giật, giảm chỉ số thông minh, thiểu năng trí tuệ và thậm chí là bị teo não.
Còn đối với người trưởng thành, thiếu vitamin B12 có thể dễ gặp nhiều vấn đề liên quan đến giấc ngủ, dễ cáu kỉnh và có thể mắc chứng hoang tưởng. Trẻ nhỏ dễ mắc các vấn đề về hành vi và tính cáu kỉnh, sự phát triển não bộ kém ở thùy trán.
Cung cấp đủ chất dinh dưỡng mà không sử dụng thực phẩm có nguồn gốc từ động vật có thể là một thách thức và đòi hỏi phải có kế hoạch, cũng như sử dụng các chất bổ sung – đặc biệt là vitamin B12.
Nguy cơ thiếu axit amin và choline
Bài báo của Derbyshire còn đề cập đến axit amin và choline, cần nâng cao nhận thức về việc tăng cường choline vì chúng ta không thể biết con người bổ sung dưỡng chất này như thế nào. Choline có nhiều trong trứng, sữa, thịt nạc và cá. Tuy dưỡng chất này cũng có trong một số thực phẩm từ thực vật như bông cải xanh, đậu nành nhưng hàm lượng rất thấp.
Choline quan trọng bởi theo trường Y Harvard, choline giúp tăng cường sự sáng tạo và giải phóng acetylcholine – chất dẫn truyền thần kinh được tìm thấy ở cả hệ thống thần kinh trung ương và thần kinh ngoại vi. Chất dinh dưỡng quan trọng với não bộ và trí nhớ.
Cơ thể không tự sản xuất đủ choline, do đó cần tổng hợp từ chất dinh dưỡng mà cơ thể đã nạp. Tương tự, có 9 axit amin ‘thiết yếu’ mà cơ thể không tự sản xuất và phải tổng hợp từ thức ăn. Medlin giải thích: “Protein động vật luôn chứa tất cả các axit amin thiết yếu. “Vì vậy, nếu bạn chỉ có protein từ thực vật, bạn cần bổ sung đa dạng các loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật trong bữa ăn hàng ngày. Đậu nành cũng chứa tất cả các axit amin thiết yếu, nhưng không có tỷ lệ giống như một ly sữa bò hoặc một miếng pho mát”.
Những người ăn chay thường bị thiếu các axit béo trong cơ thể.
Thiếu các axit béo thiết yếu
Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học đã theo dõi 48.000 người từ 18 tuổi trở lên và nhận thấy rằng, những người ăn chay có nguy cơ đột quỵ cao hơn 20%. Medlin cho rằng điều này là do chế độ ăn thuần chay thường thiếu một số chất dinh dưỡng, bao gồm axit béo omega-3, khiến não dễ bị tổn thương. Đây là những chất dinh dưỡng thiết yếu mà cơ thể không sản xuất được nên phải tổng hợp từ thức ăn. Điều này được các chuyên gia khuyên nên bổ sung các loại cá béo vào khẩu phần ăn để cơ thể có đủ lượng omega-3, EPA và DHA.
Theo các chuyên gia ALA là omega-3 có nguồn gốc từ thực vật và có thể được chuyển một lượng nhỏ thành các axit béo omega-3 hữu ích. Khoảng 25% bộ não của chúng ta được hình thành từ các axit béo DHA. Do đó, nếu chúng ta không bổ sung dầu cá trong cơ thể thì não bộ vẫn hoạt động nhưng không tốt. Nếu chẳng may, bạn gặp phải các vấn đề về tâm lý, đột quỵ, nguy cơ tổn thương não bộ sẽ cao hơn. EPA còn rất quan trọng đối với hệ tim mạch, trong não bộ và có vai trò vận chuyển máu lên não.
Ăn chay dễ gây thiếu i-ốt, sắt và nhiều chất dinh dưỡng khác, ảnh hưởng đến não bộ, tư duy, đặc biệt không có lợi cho quá trình phát triển ở trẻ nhỏ.
Nguy cơ thiếu vitamin D, i-ốt và sắt
Theo các nghiên cứu, những người ăn chay thường thiếu 10% lượng vitamin D. đối với mọi trẻ em vitamin D là dưỡng chất quan trọng cần bổ sung hàng ngày dù ăn chay hay không.
Sữa có nguồn gốc thực vật cũng là nguồn bổ sung vitamin D và canxi, nhưng thiếu i-ốt. Một nghiên cứu năm 2017 ở phụ nữ mang thai khu vực Tây Nam nước Anh cho thấy, 73% trong số đó thiếu khoáng chất này. Thiếu i-ốt là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương não bộ. Trong sữa bò cũng chứa thành phần này nên những người không ăn chay nhưng cũng không uống các loại sữa như sữa bò cũng có nguy cơ mắc các vấn đề về não bộ.
Cuối cùng, sắt, cần thiết cho các tế bào máu khỏe mạnh, khó tổng hợp được từ các sản phẩm có nguồn gốc thực vật hơn. Người ta cho rằng, 50% người ăn chay bị thiếu sắt, đáng quan tâm hơn nữa là khi trẻ bị thiếu sắt, cơ thể không đủ năng lượng làm ảnh hưởng đến việc học tập của các em.
