Kiến trúc là nét nghệ thuật tiêu biểu cho phong cách của thời đại. Thành tựu để lại là những công trình kỳ vĩ mang đậm dấu ấn còn tồn tại đến ngày nay.
Có rất nhiều phong trào kiến trúc và phong cách kiến trúc tạo nên sức ảnh hưởng to lớn và ghi dấu đậm nét trong lịch sử kiến trúc từ thời cổ đại cho đến tận ngày nay. Giữa các phong cách kiến trúc có sự giao thoa, kế thừa lẫn nhau song mỗi phong cách tiêu biểu đều mang lại những điểm nhấn riêng biệt phản ánh chân thực tính thời đại mà nó xuất hiện.
Hãy cùng chúng tôi điểm qua 14 phong cách từ thời cổ đại đến hiện tại được đánh giá là ấn tượng và xuất sắc nhất trong lịch sử kiến trúc.
1. Phong cách kiến trúc cổ điển
Phong cách kiến trúc cổ điển bắt nguồn từ Hy Lạp vào giai đoạn giữa thế kỉ thứ 7 và thứ 4 trước Công Nguyên. Nét kiến trúc tiêu biểu của phong cách này là vật liệu xây dựng hoàn toàn bằng đá, đảm bảo nguyên tắc về đối xứng, trật tự hình học và phối cảnh xa gần. Trong đó, “nguyên tắc tối thượng” bậc nhất của kiến trúc cổ điển tuân theo 3 cái tên: Doric, Corinthian, Lonic. Được gọi là các “thức cột kiến trúc”, đây cũng là thước đo cho hầu hết các công trình tiêu biểu trong thời điểm này.
Đền thờ Parthenon tại Athen, Hy Lạp
Phong cách này thường được sử dụng cho các cung điện, các đền thờ tôn giáo nổi tiếng như: Đền thờ Parthenon, đền thờ Apollo, đền thờ Zeus. Đại diện nổi bật nhất cho phong cách kiến trúc cổ điển còn di tích tồn tại đến ngày nay là đền thờ Parthenon, được xây vào thế kỷ V trước công nguyên với hệ thống thức cột chịu lực đỡ toàn bộ phần mái tam giác.
2. Phong cách Romanesque
Kiến trúc Romanesque lấy cảm hứng từ kiến trúc của đế chế La mã cổ đại với đặc trưng là tường được xây vô cùng kiên cố, chỉ có ô thoáng là các cửa sổ hình bán nguyệt. Phong cách này cũng thể hiện rõ nét bối cảnh lịch sử của thời đại bấy giờ, giai đoạn giữa thế kỷ VI và IX của tại châu Âu, khi mà chiến tranh diễn ra thường xuyên và việc gia tăng sự kiên cố cho các công trình trở nên cấp thiết và quan trọng. Trong số đó, nhà thờ Santiago de Compostela ở Tây Ban Nha là đại diện tự hào và tiêu biểu nhất cho phong cách Romanesque.
Nhà thờ Santiago de Compostela ở Tây Ban Nha.
3. Phong cách Gothic
Có lẽ Gothic là một trong những phong cách kiến trúc để lại những công trình nổi tiếng nhất trên thế giới đến tận bây giờ, tiêu biểu là Nhà thờ Đức Bà Paris, Nhà thờ Reims…. Sự nổi tiếng của những công trình mang phong cách Gothic được thừa nhận rõ nét minh chứng qua việc hầu hết các công trình đều được UNESCO công nhận là di sản thế giới.
Với khởi nguồn từ kiến trúc La Mã và phát triển rực rỡ vào thời trung cổ tại Pháp vào những năm từ 900 – 1300, Gothic được sử dụng rộng rãi, đặc biệt là trong các nhà thờ với đặc trưng là mái vòm và vòm hầm cho đến thế kỷ 16. Cái tên “Gothic” giai đoạn này mặc nhiên là để nói về các kiến trúc hoành tráng và vĩ đại.
Nhà thờ Đức Bà Paris.
4. Phong cách Baroque
Xuất hiện và nổi lên từ thế kỷ 16 dưới chế độ quân chủ chủ nghĩa tại Châu Âu. Những công trình tôn giáo là nơi xuất hiện chủ yếu của phong cách Baroque. Với đặc trưng sử dụng các yếu tố thiết lập một cảm giác ấn tượng – bao gồm sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối – các đường nét cấu trúc được sử dụng để trang trí hết sức cầu kỳ, thậm chí đem đến những cảm nhận “choáng ngợp” và “giật gân tối đa” cho những ai được chứng kiến. Đại diện nổi tiếng nhất cho phong cách này là nhà thờ Gesù ở Rome, nơi tự hào có mặt tiền Baroque thực sự đầu tiên.
nhà thờ Gesù ở Rome, Italia.
5. Phong cách Tân cổ điển
Phong cách Tân cổ điển là phong cách giao thoa giữa sự hiện đại và hoài cổ, làm sống lại các công trình thời Hy Lạp và La Mã cổ. Sự tiêu biểu của phong cách này thể hiện qua các công trình mang hơi hướng của phong cách Baroque kết hợp với các cột trụ của La Mã.
Khởi nguồn của kiểu kiến trúc Tân cổ điển được khởi xướng bởi các sinh viên trung và thượng lưu tại châu Âu, những người có điều kiện thực hiện các chuyến đi vòng quanh thế giới và tiếp xúc, hấp thu các đường nét kiến trúc cổ đại vào tư duy kiến trúc hiện đại của mình. Phong trào này kéo dài đến tận thế kỷ 19 và có sức ảnh hưởng rộng khắp nhiều quốc gia đến tận bây giờ, đặc biệt là trong kiến trúc nội thất.
Bảo tàng Altes Museum, Berlim.
Các công trình kiến trúc tân cổ điển tiêu biểu là Biệt phủ Somerset ở Anh, Nhà thờ Saint Louis ở La Roche-sur-Yon (Pháp), trụ sở Viện Khoa học Athen, Bảo tàng Quốc gia Hungary ở Budapest, Nhà tưởng niệm Lincoln ở Mỹ.
6. Phong cách Beaux-Arts
Phong cách Beaux-Arts là sự giao thoa giữa nhiều phong cách kiến trúc khác nhau như: Tân cổ điển, Gothic và kiến trúc Phục Hưng. Tuy nhiên Beaux – Arts vẫn sử dụng những vật liệu hiện đại như kính và sắt. Phong cách Beaux-Arts được khởi nguồn từ một trường Mỹ Thuật tại Paris (Pháp) vào những năm 1830 nhưng đỉnh cao của phong cách này lại được diễn ra trên đất Mỹ khi nó áp dụng rộng rãi vào các tòa nhà chọc trời. Phong cách Beaux-Arts tại đất Mỹ mạnh mẽ tới mức nó được coi như một tham chiếu của nhiều trường phái kiến trúc hiện đại, tạo nên các công trình vô cùng nổi tiếng mà tòa nhà Grand Central Terminal New York là một đại diện nổi bật
Kiến trúc độc đáo của mái vòm Grand Central Terminal New York .
7. Art Nouveau
Art Nouveau là trường phái kiến trúc thể hiện bản thân bằng các yếu tố trang trí. Các chi tiết trên tòa nhà luôn có nhiều những đường cong đa dạng lấy cảm hứng từ các hình dạng hữu cơ như thực vật, hoa và động vật hoặc những đường thẳng không đối xứng, các đường nét cắt xẻ tỉ mỉ, phức tạp. Phong cách Art Nouveau thường xuất hiện trong trang trí nội thất với đại diện nổi tiếng nhất là tòa nhà Casa Batlló tại Barcelona.
Tòa nhà Casa Batlló tại Barcelona.
8. Phong cách Art Deco
Phong cách Art Deco là phong cách pha trộn giữa thiết kế hiện đại kết hợp các tác phẩm thủ công và vật liệu sang trọng. Art Deco xuất hiện trước thế chiến thứ I tại Pháp và chịu ảnh hưởng của phong cách Art Nouveau, thể hiện tinh thần về niềm tin đối với sự khai sáng, tân tiến trong công nghệ và xã hội châu Âu thời cận đại, với sự kết hợp cùng các vật liệu hiện đại như bê tông cốt thép. Nhà hát Champs-Elysées của Perret (1913) là một trong những công trình đầu tiên đã tạo được dấu ấn đậm nét cho phong cách kiến trúc Art Deco đồng thời chấm dứt thời kỳ của ngôn ngữ kiến trúc Tân nghệ thuật được đề xuất trước đó.
Nhà hát Champs-Elysées tại Paris.
9. Phong cách Bauhaus
Được sinh ra tại trường thiết kế đầu tiên trên thế giới vào cuối thế kỷ 20. Phong cách Bauhaus là sự kết hợp giữa thiết kế đồ nội thất đến nghệ thuật nhựa, thể hiện rõ nét phong cách tiếp cận tiên phong ở Đức, đề cao mối quan hệ giữa sản xuất công nghiệp và thiết kế sản phẩm, áp dụng lập trường hợp lý hóa cao về quy trình thiết kế cho các công trình hiện đại
Viện bảo tàng Bauhaus Archiv.
Các kiến trúc đại diện cho phong cách Bauhaus là Viện bảo tàng Bauhaus Archiv, Reisfeld House ở Israel…
10. Phong cách hiện đại
Chủ nghĩa hiện đại được khởi xướng vào nửa đầu thế kỷ 20. Bắt đầu từ Đức với phong cách Bauhaus, hoặc ở Pháp với Le Corbusier, ở Mỹ với Frank Lloyd Wright. Đặc điểm nổi trội của phong cách này là sự tối giản trong bố cục hình khối, thể hiện không gian tự do, loại bỏ các họa tiết mang hơi hướng cổ điển và thuần sử dụng các vật liệu hiện đại như bê tông, nhôm kính, thép…
Tòa nhà quốc hội Brasil, một công trình ấn tượng mang phong cách kiến trúc hiện đại.
11. Phong cách hậu hiện đại
Cuộc đại suy thoái từ những năm 1929 đã làm suy yếu dần phong cách kiến trúc hiện đại, dẫn đến sự bùng nổ của phong cách kiến trúc hậu hiện đại, đánh dấu việc quay trở lại của sự kết hợp giữa kiến trúc hiện đại và cổ điển, bổ sung thêm các đường bo tròn và parabol bên cạnh các kiến trúc đường thẳng phổ biến.
Tòa nhà Portland.
12. Deconstructivism
Deconstructivism bắt nguồn từ những năm 1980, thực tế không phải là phong cách mới, nó không có hình thái cụ thể nào chính xác để định nghĩa, bất tuân quy tắc và mang tư duy thẩm mỹ phóng khoáng, tự do, Deconstructivism liên quan đến hai khái niệm chính: giải tỏa kết cấu và kiến tạo tư duy.
Sự kiện đánh dấu sự phát triển cho chủ nghĩa giải kết cấu đó là triển lãm MoMA năm 1988, nơi tập hợp các tác phẩm của Peter Eisenman, Frank Gehry, Zaha Hadid, Rem Koolhaas, Daniel Libeskind, Bernard Tschumi và Wolf Pri, do Phillip Johnson quản lý.
Parc de la Villette được thiết kế và xây dựng bởi Bernard Tschumi.
13. Phong cách Byzantine
Kiến trúc Byzantine được xây dựng từ sự kế thừa tư duy của kiến trúc La Mã cổ kết hợp các hình thái kiến trúc mang phong cách tiến bộ của công nghệ hiện đại. Các công trình theo phong cách này có sự tự do sáng tạo về trật tự thiết kế đồng thời được gia tăng độ phức tạp của hình học, sử dụng nhiều hơn vật liệu hiện đại như gạch hay thạch cao.
Thánh đường Palatina.
14. Phong cách Phục Hưng
Kiến trúc theo phong cách Phục Hưng là một trong các phong cách kiến trúc nổi tiếng bậc nhất trên thế giới, xuất phát điểm từ giữa thế kỷ 14 và đầu thế kỷ 17, phong cách này có mặt tại nhiều vùng ở Châu Âu và là sự pha trộn khéo léo của kiến trúc Hy Lạp và La Mã cổ đại cùng với văn hóa vật chất có ý thức. Đồng thời, có thể coi phong cách Phục Hưng là sự sự nối tiếp của phong cách Gothic và kế tục của Baroque.
Điện Pantheon.
